تاب‌آوری در سالمندان به معنای توانایی آنان در مقابله با فشارهای روانی، جسمی و اجتماعی ناشی از بحران‌ها مانند جنگ، بیماری‌های گسترده، بلایای طبیعی یا تنهایی و از دست دادن عزیزان است. سالمندان به دلیل کاهش توان جسمی، از دست دادن نقش‌های اجتماعی و گاهی انزوای عاطفی، در برابر بحران‌ها آسیب‌پذیرتر هستند. تقویت تاب‌آوری در این گروه، نقش مهمی در حفظ سلامت روان، احساس معنا و افزایش کیفیت زندگی دارد.

اهمیت تاب‌آوری در سالمندان در شرایط بحران

در دوران سالمندی، افراد ممکن است با مشکلاتی مانند بیماری مزمن، سوگ، کاهش استقلال و جدایی از خانواده مواجه شوند. وقوع بحران‌هایی مانند جنگ یا بلایای طبیعی می‌تواند این چالش‌ها را تشدید کند. در چنین شرایطی، تاب‌آوری به سالمندان کمک می‌کند احساس کنترل بر زندگی، امید به آینده و ارتباط مؤثر با دیگران را حفظ کرده و از افت روانی و جسمی جلوگیری کنند. مطالعات نشان می‌دهد که تاب‌آوری می‌تواند احتمال افسردگی، اضطراب و احساس بی‌ارزشی را در سالمندان کاهش دهد و توانایی آن‌ها را برای انطباق با شرایط افزایش دهد.

عوامل مؤثر در تقویت تاب‌آوری سالمندان

• حمایت اجتماعی از سوی خانواده، دوستان و همسایگان
• حس معنا و هدف در زندگی
• مشارکت در فعالیت‌های روزمره و اجتماعی
• خودمراقبتی جسمی و روانی
• باورهای مذهبی و معنوی
• حفظ استقلال نسبی در تصمیم‌گیری‌ها

راه‌های ایجاد و افزایش تاب‌آوری در سالمندان – راهکارهای کاربردی برای خانواده ها و مراقبان

• ایجاد ارتباط منظم و صمیمانه

صحبت روزانه، تماس تصویری یا دیدارهای کوتاه با سالمندان باعث کاهش حس تنهایی و افزایش آرامش آن‌ها می‌شود.

• تشویق به فعالیت‌های معنادار و مورد علاقه

مانند باغبانی، مطالعه، گوش دادن به موسیقی سنتی، آموزش ساده به دیگران یا کمک به امور خانه، داشتن نقش فعال، حس مفید بودن را در سالمندان تقویت می‌کند.

• احترام به تجربه و نظر آن‌ها

سالمندان زمانی احساس ارزشمندی می‌کنند که دیگران تجربه و حرف آن‌ها را جدی بگیرند. مشورت با آن‌ها در امور خانوادگی حس هویت را زنده نگه می‌دارد.

• فراهم کردن دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و روانی

مراجعه منظم به پزشک، مشاور یا روانشناس سالمندمحور به آن‌ها کمک می‌کند سلامت کلی خود را حفظ کرده و در صورت بروز مشکل، زودتر مداخله شود.

• استفاده از منابع دینی و معنوی

دعا، نماز، قرآن‌خوانی یا شنیدن سخنان معنوی، به بسیاری از سالمندان آرامش، امید و معنای زندگی می‌دهد و به افزایش تاب‌آوری آن‌ها کمک می‌کند.

• تشویق به فعالیت فیزیکی سبک و منظم

مانند پیاده‌روی کوتاه، نرمش ساده، یا حرکات کششی در خانه که به حفظ انرژی، بهبود خلق و سلامت جسمی کمک می‌کند.

دکتر عبدالرحیم اسدالهی عضو هیات علمی گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز